Education/Warsztat idealny

Translate this page

Przedstawiony sylabus i plan warsztatu jest efektem pracy grupy zadaniowej powstałej w ramach Stowarzyszenia Wikimedia Polska. Podczas spotkania w lutym 2016 opracowaliśmy plan minimum idealnego warsztatu, jego cele i założenia. Część pomysłów zaczerpnięto także z prezentacji i dyskusji podczas Wikimedia CEE Meeting 2015, Wikimedia Conference 2015, Konferencji WMPL 2015, 2016 i Zlotu Zimowego 2016.

Kamil Śliwowski uczy wolnych licencji podczas warsztatu WikiWarszawa

Wersja TL;DR (sylabus zgodny z wymaganiami USOS UW)

Opis warsztatu

Kilkugodzinny warsztat przekazujący podstawy zasad Wikipedii i umiejętności koniecznych do tworzenia jej haseł.

Warunki wstępne

Chęć uczestnictwa, zainteresowanie tematem

Efekty kształcenia

Podstawowym i najważniejszym celem jest, aby uczestnik zobaczył swój wkład w przestrzeni głównej Wikipedii. To jeden z najpotężniejszych czynników motywujących. Po zakończeniu warsztatów powinien umieć stworzyć proste hasło z leadem, linkami wewnętrznymi, podziałem na sekcje, grafikami i przypisami. Powinien także potrafić samodzielnie znaleźć pomoc w przypadku trudności (strony pomocy, pytania nowicjuszy, przewodnicy, prowadzący). Powinien także być zmotywowany do tego, by samodzielnie spróbować swoich sił w rozbudowaniu hasła na temat, który ją lub jego interesuje, w czasie wolnym.

Treści kształcenia

Niezależnie od wieku, uczestnicy warsztatów są w stanie zespołowo wymyślić zasady, na jakich opiera się Wikipedia. Nic dziwnego, większość z nich wynika ze zdrowego rozsądku.

Sposoby i kryteria oceny

Nie dotyczy :) (ale mamy na ten temat materiały w języku angielskim).

Metody dydaktyczne

poszukujące: dyskusja, otwarte pytania, ćwiczenia (narysuj chomika itd.),
projekty (wędrujące plakaty),
podające: konwersatorium, elementy wykładu
eksponujące: rozmowa prowadzących

Wersja pełna

Dlaczego nie wykład?

Ćwiczenie "wędrujące plakaty" świetnie sprawdza się jako metoda uświadomienia uczestnikom, że sami świetnie znają zasady rządzące Wikimediami.

Wikipedia jest projektem wyjątkowo złożonym, wobec czego krzywa uczenia się jest dość stroma. Choć doświadczeni wikipedyści znają projekt na tyle dobrze, że mogliby o nim mówić godzinami, dla osoby dopiero uczącej się zasad funkcjonowania Wikipedii większość tej wiedzy jest nie tylko trudna do przyswojenia, ale też zupełnie zbędna. Dlatego spróbuj ograniczyć część wykładową do minimum.

Ideą wikiwarsztatu nie jest przekazanie jak największej ilości wiedzy w jak najkrótszym czasie. Dużo ważniejsze jest przekazanie niezbędnego minimum wiedzy w taki sposób, by uczestnik umiał napisać proste hasło, a przy tym znaleźć pomoc w przypadku napotkania trudności. Większość z nas nie uczestniczyła przecież w zajęciach z Wikipedii, wszystkiego uczyliśmy się stopniowo, na własnych błędach i żywym organizmie encyklopedii. Zadaniem prowadzących warsztat jest przekazać uczestnikom najbardziej podstawowe umiejętności, resztę zdobędą we własnym zakresie.

Prowadząc warsztat spróbuj zasymulować uczestnikom warunki, w jakich sami nabywaliśmy umiejętności wikipedysty. Encyklopedyczność wykuwa się w toku dyskusji – niech więc także i uczestnicy warsztatów dojdą w dyskusji co jest encyklopedyczne a co nie. W ten sposób nie tylko łatwiej przyswoją wiedzę, ale także będzie ona bardziej zinternalizowana.

Warunki wstępne

Wbrew pozorom organizacja warsztatu jest dość prostym przedsięwzięciem. Minimalne warunki techniczne to sala wyposażona w rzutnik bądź odpowiednich rozmiarów ekran, oraz komputer z dostępem do internetu (dla prowadzącego) oraz minimum jeden komputer na czworo uczestników.

Jako że zajęcia mają formę warsztatową, konieczne jest ograniczenie liczby uczestników do maksymalnie 7-8 osób na prowadzącego.

Sala może mieć dowolną konfigurację miejsc siedzących, ale dużo lepsze efekty przy zadaniach grupowych daje praca na otwartej przestrzeni (podłoga, jeśli uczestnicy są skłonni na niej siedzieć) lub ustawienie stołów w wyspy tak, by zmieścił się na nich sporych rozmiarów plakat. Podczas części poświęconej na samodzielną pracę nad hasłami ustawienie stołów nie ma znaczenia (każdy i tak siedzi przed ekranem), ważne, by prowadzący mieli w miarę możliwości swobodny dostęp do każdego z uczestników by w razie potrzeby udzielić im pomocy.

Przed warsztatem

Podstawowym celem szkolenia jest umożliwienie uczestnikom zapisania swojego pierwszego hasła w przestrzeni głównej. Wszystko inne (nauka zasad, wolnych licencji, netykiety itd.) służy jedynie temu, by hasło nie zostało skasowane.

Na etapie organizacji spotkania konieczne jest zebranie zapisów od chętnych, możliwie w postaci listy adresów e-mail. Dobrze jest również ustalić zawczasu kto może pojawić się na spotkaniu z własnym komputerem lub ustalić z organizatorami ilość komputerów dostępnych w miejscu, w którym odbędzie się warsztat. Jeśli plan warsztatów zakłada pracę grupową nad hasłami, pamiętaj by jeden komputer przypadał na nie więcej, niż trzy lub cztery osoby. Przy większych grupach trudno będzie wszystkim członkom śledzić ekran. Na wczesnym etapie przygotowań można także ustalić czy przyszli uczestnicy mają jakieś specjalne wymagania.

Umów się także z innymi prowadzącymi na w miarę konkretny podział obowiązków: kto o czym mówi, w którym momencie szkolenia, ile mniej więcej czasu mu to zajmie. Dobrą praktyką może być wydrukowanie takiego harmonogramu i zabranie ze sobą na spotkanie z uczestnikami warsztatu.

Jeśli spotkanie ma ściśle określony temat (maraton edycyjny, warsztat przy okazji PsiA itd.) koniecznie przygotuj także listę haseł do napisania, którą przedstawisz uczestnikom. Pomocą mogą służyć rozmaite Morza Czerwone Linków wikiprojektów o pokrewnym do warsztatu profilu. W przypadku PSiA często uczestnicy będą mieli już wybrany temat, w takiej sytuacji dobrze jest poprosić ich o zabranie ze sobą literatury przedmiotu lub choć notatek/kserokopii właściwych stron.

Jeśli przygotowujesz prezentację, postaraj się przygotować ją w takiej formie, by można było ją wysłać uczestnikom jako przypomnienie. Dobrym pomysłem jest także stworzenie strony wikiwarsztatu gdzieś na wiki i zapisanie na niej najważniejszych linków. Przykładem może być strona projektu akademickiego realizowanego na wydziale biologii Uniwersytetu Warszawskiego.

Dobrą praktyką jest także przygotowanie fizycznej, wydrukowanej listy obecności, na której uczestnicy będą mogli podać swoją nazwę użytkownika w wiki, adres mejlowy i wyrazić zgodę na przetwarzanie danych osobowych i/lub upublicznienie wizerunku (zdjęcia na Commons czy w serwisach społecznościowych).

Jeśli dane kontaktowe uczestników znamy wcześniej, można im wysłać prostą pracę domową, na przykład prośbę o założenie konta w Wikipedii i przejście pięciominutowego samouczka. Przy okazji dobrze jest również przypomnieć kiedy się spotykamy, w jakim celu, jaki jest plan – i wyszczególnić jakie konkretnie umiejętności uczestnicy nabędą podczas szkolenia i w jego następstwie. Podstawowy zakres to oczywiście umiejętność stworzenia hasła, wyboru encyklopedycznego tematu i znalezienia pomocy.

W dniu warsztatu

Pamiętaj, by jako prowadzący pojawić się na miejscu pół godziny przed rozpoczęciem spotkania, by przygotować rzutnik i prezentację, wydrukować i powiesić hasło do internetu, sprawdzić czy internet działa itd.

WikiWarsztat

Szkolenie musi mieć jasno rozpisaną strukturę czasową. Przygotuj prosty plan: o czym powiesz na początku, ile zajmą Ci poszczególne moduły, w których miejscach harmonogramu umieścisz bufory czasowe, kiedy zrobicie przerwę itd. Plan nie musi być rozpisany co do minuty, ale dobrze, by uczestnicy szkolenia poznali choć najważniejsze jego punkty: kiedy przerwa, kiedy koniec.

Na początek

Przedstaw się, powiedz coś o sobie jako o wikipedyście czy wikimedianinie. Jakie hasła piszesz, od kiedy jesteś częścią ruchu itd.
Przypomnij uczestnikom podstawowe ramy czasowe: kiedy przerwa, kiedy koniec, kiedy włączyć komputery. Powiedz też, że edytowanie zaczniecie trochę później, na początek ćwiczenia na sucho. Zaznacz też, że wikiwarsztat nie jest wykładem, więc liczysz na aktywność, można i należy zadawać pytania.
Zapowiedz też, że lista obecności/lista nazw użytkownika zostanie puszczona w obieg w trakcie przerwy (żeby nie rozbijać pierwszego kwadransa). Jeśli ktoś dotąd nie założył konta – będzie mógł to jeszcze zrobić. Istnieje odgórny limit sześciu kont na jedno IP, jednak uczestnicy mogą go łatwo obejść zakładając konta uniwersalne także na innych wiki, albo z telefonów komórkowych.

Moduł 1: Zasady

Ćwiczenie "narysuj chomika": segregowanie utworów stworzonych przez uczestników warsztatu w zależności od podanych licencji. Zobacz także bazę ćwiczeń warsztatowych.

Przeciętny internauta korzysta z Wikipedii, więc zna nasze zasady, nawet jeśli nie wie jak się nazywają. Spróbuj wydobyć ich treść od grupy, a nie będziesz musiał ich podawać ex cathaedra.

Wikipedyści kochają skróty. OR, NPOV, NGN, PSiA… Nikt z nas nie zna ich wszystkich, ale znamy ich dość, żeby każdego nowicjusza wpędzić w kompleksy. Celem tego modułu nie będzie jednak przekazanie jak największej ilości zasad, a jedynie najważniejszych z nich, bez których trudno myśleć o pisaniu haseł.

Dobór zasad i przykładów zależy od konkretnej grupy i od Twojego poglądu na Wikipedię. Za najważniejsze można uznać Pięć filarów ze szczególnym uwzględnieniem ostatniego (WP:ŚMIAŁO), można też skupić się jedynie na trzech najbliższych sercu polskich wikipedystów. Można wreszcie za najważniejsze uznać WP:WER, WP:ENCY i WP:NPOV, w ogóle nie wspominając o WP:5F.

Niezależnie od doboru tematów, postaraj się wydobyć treść zasad Wikipedii od uczestników. Wiki jest częścią życia praktycznie każdego, kto nie chował się pod kamieniem przez ostatnie 15 lat, więc przeciętny użytkownik internetu doskonale orientuje się jak działa – tylko niekoniecznie zdaje sobie z tego sprawę.

Przykładowo dla Pięciu filarów za pomocą ćwiczeń (wędrujące plakaty, dyskusja, pytania i odpowiedzi) można spytać uczestników jak rozwiązaliby taki albo inny problem, a na koniec pokazać im, że to już jest częścią Wikipedii – właśnie w postaci tej czy innej zasady.

Encyklopedyczność jest jedną z najtrudniejszych do wyjaśnienia, choćby dlatego, że nie mamy w większości przypadków sztywnych kryteriów. ENCY uciera się w toku dyskusji, więc nie ma powodu, by również uczestnicy warsztatu sami nie doszli do tego czym jest w podobny sposób. Pomocą mogą służyć choćby ćwiczenia typu „wędrujące plakaty”. Zamiast nich można zaprezentować studium przypadku.

Tak samo można przekazać wiedzę dotyczącą dobrych i złych źródeł i WP:WER. A przecież to jedna z najważniejszych zasad, bez przypisów czytelnik nie może wiedzieć czy słowa napisane przez Halibutta, Batmana18 czy TRa są prawdziwe, czy wyssane z palca. W tradycyjnych wydawnictwach wiarygodność źródła opiera się zarówno na wiarygodności autora, jak i na renomie wydawnictwa, redaktorów itd. W Wikipedii musimy oprzeć się o wiarygodność źródeł z których korzystamy, bo kimże jest Halibutt? Szczegóły dotyczące WP:WER także można przekazać za pomocą kilku przydatnych narzędzi:

Studia przypadków
- Jack Andraka
- Henryk Batuta
- User:Soldier of Wasteland (nie musisz być uznanym ekspertem w dziedzinie, bo nie piszesz z głowy)
Wędrujące plakaty
- Co powinno, a co nie powinno się znaleźć w haśle (zarówno struktura, jak i elementy treści); cztery grupy: dwie piszą elementy chciane, a dwie niedopuszczalne

Przerwa

Przerwa to czas na wypełnienie list obecności oraz przestawienie stołów czy zmianę konfiguracji sali – lub przejście do sali, w której znajdują się komputery. Pierwszy moduł nie wymaga dostępu do komputerów, bowiem opiera się głównie na ćwiczeniach off-line.

Moduł 2: Społeczność

Podczas prowadzenia warsztatów warto pamiętać, że większość z nas edytuje Wikipedię dla przyjemności. To jest przede wszystkim hobby, zabawa, radość, a nie żmudna i ciężka praca.

Na początek, na rozgrzewkę po przerwie można zrobić proste ćwiczenie na motywację wikipedystów: jak to się dzieje, że – zamiast po powrocie z pracy włączyć ulubiony serial czy zapaść w fotelu z książką, wikipedyści siadają przed komputerem i klepią w klawiaturę. Dobrze sprawdzają się tu wędrujące plakaty: nawet grupy licealne są w stanie wymyślić większość motywacji, jakie kierują wikipedystami, nawet te bardziej nieoczywiste.

Przy okazji oceny wyników tego ćwiczenia można pokazać, że edytowanie to aktywność, której efekt nie przemija, przydaje się innym. Żyjący pięć minut tweet czy status na FB, albo praca domowa którą przeczyta w najlepszym razie jedna osoba – to zupełnie inna liga. Co ważne, tę pracę można dalej wykorzystywać, że moje zdjęcie z Commons może się pojawić w gazecie czy na portalu.
Dobrze też powiedzieć o własnej drodze wikipedysty: co mnie napędza, jak zaczynałem… Wikipedia ma tysiące twarzy, moja ścieżka jest ważna. Tylko krótko, by nie uśpić audytorium.
Można też pokazać oglądalność haseł (choćby na przykład na przykładzie Rady Bezpieczeństwa Narodowego i opowiedzieć przykład Komorowskiego z wydrukiem z Wiki). Nigdy nie wiesz kto będzie czytał Twoje hasło. A do tego zobacz co się dzieje z hasłem czasem (np. gdy ktoś zmarł).

Na zakończenie tego modułu można przypomnieć o WP:ŚMIAŁO. Nas nikt nie szkolił, nie trzeba być dyplomowanym wikipedystą. Idź, pisz, wszystko da się cofnąć. By moduł zakończyć aktywnością uczestników, można zrobić ćwiczenie „Czy na Wikipedii można zarobić”, na przykład w formie rozmowy bądź pytań do audytorium. Można przy tej okazji wspomnieć, że bycie wikipedystą może nieść także zupełnie konkretne korzyści: wpis w CV, wikigranty, stypendia na Wikimanię itd.

Moduł 3: Edytowanie

Moduł poświęcony edytowaniu to pierwsza część warsztatu, podczas której dostęp do komputera jest niezbędny. Podczas wcześniejszych włączone komputery mogą wręcz przeszkadzać i rozpraszać.

Celem tego modułu jest przygotowanie przez uczestników jednego hasła na grupę (jeśli jeden komputer przypada na więcej niż jedną osobę).

Ex cathedra trzeba pokazać tylko najbardziej podstawowe rzeczy:

przykładowe hasło (jeśli piszemy o pisarzach, to pokazać Sienkiewicza i jakiś krótszy przykład)
wykonać jedną edycję, choćby poprawić literówkę; pomocą służy Kategoria:Artykuły wymagające dopracowania.

Edytor kodu trzeba pokazać ze względu na to, że tylko on działa na stronach dyskusji. Wystarczy jednak pokazać samo okno edycji, wskazać gdzie jest przypis „Zapisz” i ikona przeskakiwania do edytora wizualnego.
Ewentualnie można pokazać działanie edytora wizualnego bardziej szczegółowo: gdzie się dodaje przypis, gdzie link, gdzie link zewnętrzny. Nie jest to jednak konieczne, dla większości grup edytor wizualny będzie dość intuicyjny, najwyżej uczestnicy zadadzą pytanie już w części praktycznej

Po tym kilkuminutowym wstępie można rzucić uczestników na głęboką wodę: niech klikną „edytuj” i zobaczą co się stanie. Konkretne problemy można rozwiązywać indywidualnie, podchodząc do uczestników podnoszących rękę.

Idealnie byłoby, gdyby już w trakcie tych pierwszych edycji w kontrolowanym środowisku wikipedyści weszli w interakcję z uczestnikami. Bardzo motywująco działają zgłoszenia do czywiesza, interakcja ze zgłaszającymi do poczekalni albo przenoszenia do brudnopisu, rozmowa z wikipedystami dodającymi szablony do nowo stworzonych haseł… Można też zawczasu poprosić wikipedystę o zainicjowanie takiego kontaktu o konkretnej porze. Jeśli nie zachodzi nic z powyższego i nowo zapisane hasła przechodzą bez echa, prowadzący mogą wstawić uczestnikom witajki i zachęcić, by odpisali na tę wiadomość.

Zakończenie

Na zakończenie koniecznie zostaw namiary na siebie, tak na wiki, jak i poza nią (mejl, telefon). Najbardziej obiecującym uczestnikom możesz też wręczyć wizytówki. Trzeba też zapowiedzieć dalszą komunikację: że za kilka miesięcy wyślemy ankietę ewaluacyjną, że chcielibyśmy informować ich o dalszych szkoleniach dla zaawansowanych lub innych tematach spotkań.

Koniecznie podsumuj także warsztat i poproś uczestników by powiedzieli czego się nauczyli, co im się udało, co nie udało się, co ich zaskoczyło, co było ważne itd. Spytaj też jakie hasła chcieliby napisać po powrocie do domu. Wikiwarsztat mógł przecież być na temat, który zupełnie nie leży części uczestników, natomiast ich działka, coś, co nie daje im spać po nocach może być kiepsko opisana na wiki.

Po szkoleniu

Napisz do grupy bezpośrednio po szkoleniu, zarówno na wiki, jak i w osobnym mejlu. Podsumuj warsztaty, może pokaż statystyki oglądalności stworzonych haseł (zwłaszcza, jeśli jakieś wylądowały na stronie głównej). Przypomnij też gdzie uczestnicy mają szukać pomocy. Pomocą w podsumowaniu warsztatów służą odpowiednie narzędzia, m.in. Herding sheep czy WikiMetrics.

Konieczny jest stały nadzór nad edycjami uczestników i monitorowanie ich aktywności i interakcji ze społecznością. Niestety bardzo często społeczność gryzie nowych użytkowników, trzeba bronić ich wkładu, pomagać w poprawie i mitygować co bardziej agresywnych wikipedystów z większym stażem.